Mineralen in balans: wanneer minder meer is
Catalin Necula, DVM, PhD, Technisch Sales Manager, Herkauwers, Trouw Nutrition ECA
- Sustainable precision farming
Sporenelementen zoals koper, zink en mangaan spelen een cruciale rol bij het behoud van de gezondheid, productiviteit en succesvolle vruchtbaarheid van melkkoeien. Ze ondersteunen het immuunsysteem, de enzymwerking en de algehele prestaties van de veestapel. Jarenlang waren voedingsstrategieën gericht op het voorkomen van tekorten, waarbij goed gekeken werd naar mogelijke interacties die de opname zouden konden belemmeren. Deze voorzichtige houding, gecombineerd met vaak hoge tolerantieniveaus, heeft geleid tot wijdverbreide oversuppletie, veel meer dan wat koeien echt nodig hebben.
Tegenwoordig blijkt uit onderzoek dat overmaat, in plaats van ondervoeding, de meest voorkomende uitdaging is geworden in de mineralenvoeding van melkvee.
Van tekortproblemen naar overmaat
Historisch gezien waren tekorten van sporenelementen de belangrijkste zorg. Het risico hierop leek urgenter en de melkveesector reageerde vaak door rantsoenen te formuleren met ruime veiligheidsmarges. De angst voor antagonisten, zoals de invloed van een hoog ijzer- of zwavelgehalte op de opname van koper of zink, stimuleerde overmatige toediening nog meer.
Recente studies wijzen er echter op dat melkkoeien vaak hoeveelheden krijgen toegediend die ver boven de fysiologische behoeften liggen. Uit een onderzoek onder 139 veestapels in Californië en Oost-Canada bleek bijvoorbeeld dat de koperconcentraties in het voer voor melk 70-80% hoger waren dan de NASEM-richtlijn van 10 ppm. Hoewel acute kopertoxiciteit zeldzaam is, kan een langdurig overaanbod leiden tot gevaarlijke ophoping in de lever, waardoor dieren dichter bij chronische vergiftiging komen.
De verborgen kosten van overdaad aan mineralen
Overmatige toevoer van mineralen is vaak onzichtbaar in het dagelijkse management. Net als subklinische melkziekte veroorzaakt overbelasting van mineralen subtiele, niet-specifieke symptomen die de prestaties en vruchtbaarheid ondermijnen. In Michigan overschreed bijna de helft van de geteste levermonsters de veilige drempel van 500 mg/kg droge stof en 12% lag boven 850 mg/kg ds. Ook binnen Europa, in Nederland en het Verenigd Koninkrijk, zijn dergelijke studies uitgevoerd met soortgelijke resultaten. In 2019 berichtte GD Gezondheidsdienst dat in Nederland 10% van de geteste levermonsters boven de toxische grens van 1066 mg CU/kg ds uit kwam.
De gevolgen zijn aanzienlijk. Verhoogde kopergehaltes in de lever worden in verband gebracht met lagere conceptiepercentages en een groter aantal inseminaties per dracht, wat een directe invloed heeft op de winstgevendheid van een melkveebedrijf. Naast de gezondheid van dieren zijn ook de gevolgen voor het milieu relevant. Overtollige mineralen worden uitgescheiden in mest en urine, waardoor ze zich ophopen in de bodem en het watersysteem. Dit kan het evenwicht in de bodem verstoren, de microbiële balans aantasten en op termijn bijdragen aan de aantasting van het milieu. Economisch gezien betekent overmatige suppletie onnodige voerkosten zonder voordeel voor de productiviteit.
Naar een evenwichtige minerale voeding
Recent werk van Daniel et al. geeft meer duidelijkheid over waarom chronisch overvoeding wijdverbreid is geworden. Hun onderzoek toont aan dat rundvee een beter bestand is tegen beperkte supplementatie dan eerder werd gedacht, dankzij homeostatische opregulatie van de opname bij een laag toediening. Wanneer de inname via het voer daarentegen hoog is, vooral bij melkkoeien met een grote drogestofopname, zijn deze regulerende mechanismen onvoldoende om ongecontorleerde mineralenopslag te voorkomen. Deze inzichten onderstrepen het belang van het aanpassen van verouderde veiligheidsmarges door precisiestrategieën die rekening houden met zowel de onder- als de bovengrens voor de mineralenverstrekking.
Naarmate de sector zich meer in de richting van duurzaamheid en (voer)efficiëntie, beweegt, moeten nutrionisten, adviseurs en veehouders overschakelen van "verzekeringsnormen" naar precisietoediening. Het voldoen aan, maar niet overschrijden van de vereisten is essentieel voor het mogelijk maken van een langdurige productiviteit en het waarborgen van zowel economische als ecologische resultaten. Hiervoor zijn zowel toegevoegde niveaus als kwaliteit van de gekozen bron van belang.
Conclusie
Sporenelementen blijven van vitaal belang voor het behoud van de gezondheid en productiviteit van melkkoeien. De langdurige angst voor tekorten heeft echter een nieuw probleem gecreëerd: chronische overmatige toevoegin. De sector beschikt nu over de wetenschappelijke instrumenten en inzichten om een evenwicht te vinden, de gezondheid van diern te beschermen, het milieuimpact te verlagen en de winstgevendheid van melkveebedrijven te ondersteunen. Precisie-mineralenvoeding op basis van geactualiseerd onderzoek en modelleringstools, is de toekomst van sporenelementenvoeding op melkveebedrijven.