Proactief hittestressmanagement zorgt voor welzijn, productiviteit en een langere levensduur van varkens. Door de hierboven beschreven maatregelen kunnen prestaties en dierenwelzijn worden gewaarborgd tijdens warme periodes.
Wij zijn je graag van dienst om uitleg te geven over onze oplossingen, producten en diensten rondom hittestress.
Hittestress bij varkens tegengaan
Door stijgende temperaturen en toenemende luchtvochtigheid is hittestress een groeiende zorg in de varkenshouderij. Hittestress kan aanleiding geven tot verminderde resultaten (via een lagere melkproductie, verhoogde uitval, hogere abortuspercentages en lagere aflevergewichten), resulterend in een schade die wereldwijd oploopt tot naar schatting 200 miljard euro per jaar.
Boeren kunnen verliezen lijden op het gebied van:
↓ Melkproductie
↑ Sterfte
↑ Abortuscijfer
↓ Marktgewicht
Risico’s bij hittestress
Varkens zijn zeer gevoelig voor hittestress omdat ze niet effectief kunnen zweten en beperkte mogelijkheden hebben om hun lichaamstemperatuur te reguleren. Daarom neemt bij hoge temperaturen al snel de voeropname af en gaan ze versneld ademen en hijgen. Uit onderzoek blijkt dat korte periodes van 2 tot 6 uur hittestress zelfs de darmgezondheid al kunnen aantasten. Zowel de temperatuur als de relatieve luchtvochtigheid spelen een cruciale rol bij het bepalen van de ernst.
Wanneer krijgen varkens last van hittestress?
Varkens zijn zeer gevoelig voor hittestress en zowel temperatuur als vochtigheid spelen een cruciale rol bij het bepalen van de ernst ervan. Bij blootstelling aan hoge temperaturen hebben varkens moeite om hun lichaamswarmte te reguleren, wat leidt tot een verminderde voeropname, een verhoogde ademhaling en zelfs ernstige gezondheidsrisico's.
- Lichtere vleesvarkens (<75 kg) ervaren hittestress vanaf 28°C bij lage luchtvochtigheid (30%). Bij een hogere luchtvochtigheid kunnen lagere temperaturen echter al eerder problemen veroorzaken..
- Zwaardere varkens (>75 kg) zijn nog gevoeliger, met prestatiedalingen die reeds optreden bij temperaturen vanaf 23°C.
- Fokdieren hebben een nog lagere tolerantie en lopen daarmee een verhoogd risico.
De Swine Heat Stress Index biedt een praktische en visuele leidraad om het risico op hittestress in te schatten. Zodra de temperatuur boven 28°C uitkomt en de luchtvochtigheid verder stijgt, raken darmgezondheid en groei chronisch verstoord. Overschrijden temperatuur en luchtvochtigheid een kritieke drempel, dan is er sprake van acute hittestress: een ernstige situatie waarbij onmiddellijke actie nodig is om gezondheidsschade of sterfte te voorkomen.
Effecten van hittestress
Varkens zijn bijzonder kwetsbaar voor hittestress omdat ze niet efficiënt zweten en een beperkt vermogen hebben om hun lichaamstemperatuur te reguleren. Hittestress treedt op wanneer varkens worden blootgesteld aan temperaturen boven hun comfortzone (meestal 16-18°C voor zeugen en vleesvarkens). Dit kan leiden tot:
- Verminderde voeropname: gewichtsverlies, tragere groei en slechtere voerconversie..
- Verhoogde ademhalingsfrequentie: uitdroging en stofwisselingsproblemen.
- Verminderde immuunfunctie: hogere ziektegevoeligheid
- Vruchtbaarheidsproblemen: lagere fertiliteit, kleinere worpen, abortussen en slechte spermakwaliteit.
- Gedragsveranderingen: stress, onrust en agressie.
- Verhoogde uitval: vooral bij jonge, gestreste of dieren met verminderde weerstand.
Preventie van hittestress
1. Voersamenstelling:
Het fokken van varkens tijdens hittestress vereist aanpassingen om ervoor te zorgen dat aan hun voedingsbehoeften wordt voldaan, terwijl ook de impact van hitte op hun voedingsgedrag en algehele gezondheid wordt verminderd. Varkens kunnen, vooral tijdens perioden van hittestress, minder eten, dus het verstrekken van het juiste soort voer en managementpraktijken is de sleutel tot het behoud van hun productiviteit en welzijn.
- Verhoog het vetgehalte: vet levert per eenheid meer energie dan koolhydraten of eiwitten en veroorzaakt minder warmteproductie tijdens de vertering.
- Lager vezelgehalte: vezelrijke voersamenstellingen vragen meer energie voor de vertering, wat leidt tot extra warmteproductie.
- Geef supplementen:
- Elektrolyten: een verhoogde waterbehoefte leidt tot een verstoring van de elektrolytenbalans. Aanvulling van het rantsoen met natriumbicarbonaat helpt om het zuur-base-evenwicht te handhaven en respiratoire alkalose door hittestress te beperken.
- Koelmiddelen: mineralen en vitamines (vooral B-vitamines) ondersteunen de eetlust en de voeropname.
- Antioxidanten bestrijden oxidatieve stress die ontstaat ten gevolge van overmatige warmte.
2. Drinkwater:
- Zorg te allen tijde voor schoon, vers en koel drinkwater.
- Controleer en reinig de drinknippels regelmatig om een constant en toereikend debiet te waarborgen
- Lacterende zeugen hebben tot wel 50 liter water per dag nodig ter ondersteuning van de melkproductie.
3. Voermanagement:
- Aanpassen van voermomenten: voer tijdens koelere uren (ochtend/avond); op die momenten is de kans groter dat er meer voer opgenomen wordt.
- Geef vaker kleinere maaltijden: door verspreid over de dag kleinere porties aan te bieden, krijgen de dieren toch de nodige voedingsstoffen binnen zonder overbelasting van het spijsverteringsstelsel.
- Monitoren van diergedrag: let op tekenen zoals overmatig hijgen, onrust en verminderde voeropname.
- Voorzie voldoende prestarter voor de zogende biggen: zeugen produceren in warme omstandigheden minder melk.
4. Huisvesting:
- Koelsystemen: voorzie verkoeling met ventilatoren, vernevelaars of padkoeling.
- Gezond stalklimaat: voldoende ventilatie en luchtcirculatie voorkomen dat de temperatuur in de stal te sterk oploopt en houden de dieren koel. Controleer regelmatig de instellingen van de klimaatcomputer.
- Comfortabele stalinrichting: voorkom directe blootstelling aan zonlicht. Een doordachte stalindeling en droge, propere roostervloeren zorgen mee voor een aangename stalomgeving. Varkens zoeken bij warmte instinctief de roostervloer op als koelste plek in de stal.
Duurzaamheidsimpact van hittestress bij varkens
Naarmate de temperatuur op aarde stijgt, wordt de varkensindustrie geconfronteerd met uitdagingen bij het handhaven van de productiviteit, het dierenwelzijn en de milieu-efficiëntie. Hittestress bij varkens ondermijnt deze inspanningen direct door de groeisnelheid, voerefficiëntie en reproductieve prestaties te verminderen. Deze daling van de productiviteit leidt tot hogere emissies op de boerderij en draagt verder bij aan klimaatverandering.
Het effectief aanpakken van hittestress is essentieel om te zorgen voor een varkensindustrie die zowel ecologisch duurzaam als ethisch verantwoord is. Het is een kritieke kwestie met verstrekkende gevolgen voor de duurzaamheid.
Antioxidanten verminderen hittestress
Hittestress verhoogt de oxidatieve stress bij varkens, wat leidt tot de productie van reactieve zuurstofsoorten (ROS) of vrije radicalen. Deze moleculen kunnen schade toebrengen aan celmembranen, eiwitten en DNA. Antioxidanten spelen een belangrijke rol bij het verzachten van deze effecten door vrije radicalen te neutraliseren, de immuunfunctie te ondersteunen en de darmgezondheid te verbeteren.
Oxidatieve stress reductie
Bij hittestress verhoogt de stofwisseling en neemt de bloedstroom naar de huid toe om warmte af te voeren. Dit laatste gaat ten koste van de doorbloeding van vitale organen zoals het maagdarmkanaal, en zorgt voor een verminderde zuurstoftoevoer. Beiden geven aanleiding tot een verhoogde productie van vrije radicalen. Wanneer deze in overmaat aanwezig zijn, veroorzaken ze oxidatieve stress. Dit leidt tot celschade, ontstekingen en verstoring van de darmbarrière.
Antioxidanten zijn essentieel om deze vrije radicalen te neutraliseren. Niet alle antioxidanten zijn echter even effectief. Ze moeten een sterk vermogen hebben om vrije radicalen te neutraliseren en als dusdanig oxidatieve stress tegen te gaan.
Polyfenolen zijn natuurlijke antioxidanten met een krachtig neutraliserend effect op vrije radicalen. De meest doeltreffende polyfenolen hebben een hoge biologische beschikbaarheid, en zijn werkzaam in zowel vetrijk als waterig medium. Trouw Nutrition heeft met AOmix een mengsel op basis van dergelijke goed opneembare polyfenolen met krachtige antioxidatieve eigenschappen ontwikkeld.
Ondersteuning van de immuunfunctie
Naast antioxidanten kunnen ook bepaalde vitamines een waardevolle rol spelen bij het inperken van de gevolgen van hittestress. De vitamines A, C en E ondersteunen bijvoorbeeld het immuunsysteem en helpen ontstekingen inperken.
Bescherming van de darmgezondheid
Osmoregulatoren ondersteunen de prestaties en het herstel bij hittestress door compensatie van het verlies aan elektrolyten bij verhoogde waterinname (zoals met natriumbicarbonaat) en de vochtbalans in de cellen te helpen behouden (zoals met betaïne).
Op basis van de bovengenoemde componenten heeft Trouw Nutrition Instacool en Nutricool ontwikkeld. Nutricool is een voertoepassing en draagt bij aan het reduceren van de negatieve effecten van chronische hittestress. Instacool is een snel inzetbare drinkwatertoepassing, die helpt om acute hittestress tegen te gaan.